Αν η απώλεια βάρους ήταν τόσο απλή και εύκολη διαδικασία όσο υπόσχονται οι ανορθόδοξες δίαιτες, τότε η παχυσαρκία δε θα είχε φτάσει σε τόσο ανησυχητικά επίπεδα. Οι στατιστικές αναφέρουν ότι περίπου το 60% των ατόμων που ακολούθησαν μια ανορθόδοξη δίαιτα κατέληξαν να έχουν περισσότερα κιλά από αυτά που ξεκίνησαν, λίγες μόνο εβδομάδες μετά το τέλος της δίαιτας. Επιπλέον, οι δίαιτες αυτού του είδους προκαλούν απώλεια μυUκού ι- στού και κατά συνέπεια μείωση του βασικού μεταβολισμού, εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος, εξάντληση, ατονίες, διαταραχές στο λιπιδαιμικό προφίλ, ενώ αν συνεχίζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι πιθανό να προκαλέσουν δυσλειτουργία σε διάφορα οργανικά συστήματα.
Πρέπει να είμαστε πάντα πολύ προσεκτικοί με την προέλευση μιας τέτοιας δίαιτας. Είναι απαραίτητο να ελέγχουμε πάντα την αξιοπιστία του συγγραφέα και αν δεν είναι επιστήμονας διαιτολόγος-διατροφολόγος, θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί «ειδικοί» χωρίς πτυχίο, οι οποίοι και δημιούργησαν μια ολόκληρη βιομηχανία αδυνατίσματος βασισμένοι σε τεχνικές και επινοήματα που δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα.
Πώς αναγνωρίζουμε μια ανορθόδοξη δίαιτα:
- Υπόσχεται άμεσα αποτελέσματα
- Προωθεί τη μονοφαγία
- Αποκλείει συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων και επιτρέπει απεριόριστες ποσότητες από άλλες ομάδες τροφίμων
- Παρουσιάζει συγκεκριμένα τρόφιμα ως θαυματουργά ή λιποδιαλυτικά
- Έχει μια ιδιαίτερη ανισορροπία σε μακροθρεπτικά συστατικά (συνήθως πολύ αυξημένη σε πρωτεQνη, και πολύ χαμηλή σε υδατάνθρακες)
- Διαχωρίζει τα τρόφιμα σε καλά και κακά
- Προωθεί ή αποκλείει συγκεκριμένους συνδυασμούς τροφίμων (π.χ. απαγορεύεται κρέας με πατάτες ή μακαρόνια)
- Προωθεί συγκεκριμένα προUόντα ή συμπληρώματα διατροφής για ενίσχυση της δίαιτας
- Προωθεί την αποχή από την άσκηση για όσο διαρκεί η δίαιτα Συνήθως αυτές οι δίαιτες αναφέρονται μόνο στα «θαυματουργά» αποτελέσματα που έχουν στην εξωτερική εμφάνιση, χωρίς καμία αναφορά σε ενδεχόμενες παρενέργειες.
Είναι εξίσου σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ένα πρόγραμμα διατροφής ή μια δίαιτα πρέπει να είναι απόλυτα εξατομικευμένη με βάση την ηλικία, το φύλο, το ιστορικό, τις συνήθειες και τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ατόμου.
Ακολουθώντας, λοιπόν, τη δίαιτα ενός φίλου, ενός γνωστού ή απλά μια δίαιτα που έπεσε στα χέρια μας, είναι πολύ πιθανό όχι μόνο να μην έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα, αλλά ενδεχομένως να δημιουργήσουμε πρόβλημα στον οργανισμό και στην υγεία μας.
Κατά συνέπεια, όταν θέλουμε να ξεκινήσουμε ένα πρόγραμμα διατροφής, απευθυνόμαστε πάντα σε επιστήμονα διαιτολόγο-διατροφολόγο, ο οποίος θα συντάξει το κατάλληλο πρόγραμμα για τον δικό μας οργανισμό.
Πρέπει να γίνει σαφές ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος απώλειας βάρους είναι αυτός που συνδυάζει ένα υγιεινό και ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες που διατηρούνται και μετά το τέλος της δίαιτας και συστηματική άσκηση. Ο επιστήμονας διαιτολόγος-διατροφολόγος είναι σε θέση να μας δώσει ασφαλείς και τεκμηριωμένες συμβουλές σχετικά με το πώς να επιτύχουμε και να διατηρήσουμε ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος.
Ανορθόδοξες δίαιτες
Η δίαιτα του σωλήνα (KEN Diet – Ketogenic Enteral Nutrition): Είναι μια δίαιτα που ακολουθούν πολλά φωτομοντέλα και σύμφωνα με αυτή αντί για φαγητό εισάγεται ένας ρινογαστρικός σωλήνας, μέσω του οποίου χορηγείται μία υγρή φόρμουλα. Όποιος την κάνει, πρέπει να είναι συνδεδεμένος επί 10 ημέρες με μία φορητή αντλία και ένα σακουλάκι με τη φόρμουλα, από τα οποία επιτρέπεται να αποσυνδέεται μόνο 60 λεπτά κάθε 24 ώρες. Η δίαιτα αυτή, εκτός του ότι είναι ιδιαίτερα σοκαριστική, δεν βοηθάει αυτόν που την ακολουθεί να υιοθετήσει μια ισορροπημένη διατροφή και επιπλέον δεν περιλαμβάνει καθόλου φυτικές ίνες, γεγονός που προκαλεί πολλά προβλήματα στον οργανισμό μεταξύ των οποίων και δυσκοιλιότητα. Όσοι κάνουν την ακολουθούν πρέπει να λαμβάνουν παράλληλα και κάποιο καθαρτικό.
Η δίαιτα των έξι εβδομάδων OMG: Ακολουθώντας κανείς τη δίαιτα των έξι εβδομάδων OMG, πρέπει να κάνει γυμναστική το πρωί, αφού πρώτα πιει μαύρο καφέ και στη συνέχεια να καθίσει μέσα σε παγωμένο νερό για να «κάψει» το αποθηκευμένο λίπος! Οι ειδικοί από την BDA, τονίζουν ότι αυτή η δίαιτα ενθαρρύνει ακραίες διατροφικές συμπεριφορές, ενώ αποκλείει το πρωινό που αποτελεί εξαιρετικής σημασίας γεύμα στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής.
Η δίαιτα της Αλκορεξίας: Η συγκεκριμένη δίαιτα ενθαρρύνει όσους θέλουν να την ακολουθήσουν, να τρέφονται ελάχιστα όλη την εβδομάδα, για να πιουν όσο αλκοόλ θέλουν το Σαββατοκύριακο, αρκεί να μη λαμβάνουν πάνω από 10.500 θερμίδες την εβδομάδα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια »τρέλα». Είναι επικίνδυνη καθώς, αν την ακολουθήσετε, ο οργανισμός σας, δεν θα λαμβάνει κανένα θρεπτικό συστατικό από όσα χρειάζεται. Επιπλέον ενθαρρύνει την κατάχρηση αλκοόλ και δημιουργεί αδυναμία, κούραση και πιθανή οξυθυμία.
Party Girl Diet:Στη συγκεκριμένη δίαιτα χορηγούνται ενδοφλεβίως κοκτέιλ βιταμινών και θρεπτικών συστατικών, όπως βιταμίνη C, μαγνήσιο, ασβέστιο και βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Οι «οπαδοί» της υποστηρίζουν ότι προσφέρει ενέργεια στον οργανισμό και είναι κατάλληλη για δραστήριους ανθρώπους. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες χρησιμοποιείται για την θεραπεία των υποσιτισμένων ανθρώπων και όσων είναι βαριά άρρωστοι. Ωστόσο, η συγκεκριμένη δίαιτα έχει πολλές παρενέργειες όπως ζάλη, αύξηση του κινδύνου εκδήλωσης φλεγμονών στο αγγειακό σύστημα ακόμη και αναφυλακτικό σοκ.
Συνεχίζουμε με τις υπόλοιπες δίαιτες, οι οποίες έχουν γίνει ιδιαίτερα δημοφιλείς, αλλά πολλοί διαιτολόγοι παγκοσμίως είναι αντίθετοι με αυτές, κυρίως διότι δεν στηρίζονται σε καμία επιστημονική βάση.
Δίαιτα του Beverly Hills: Η δίαιτα Beverly Hills βασίζεται στη θεωρία, ότι η ταυτόχρονη κατανάλωση ορισμένων ομάδων τροφίμων ή με λάθος σειρά, έχει ως αποτέλεσμα να μην αφομοιώνονται σωστά από τον ανθρώπινο οργανισμό. Απαγορεύονται οι συνδυασμοί πρωτεϊνών με υδατάνθρακες, η κατανάλωση καφέ, η μεγάλη κατανάλωση πρωτεϊνών, το γάλα και τα γεύματα σε ακατάστατες ώρες. Περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα 35 ημερών, που επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό γύρω από τα φρούτα και τα λαχανικά. Πολλοί ειδικοί τίθενται ενάντια στην συγκεκριμένη δίαιτα λέγοντας πως είναι επικίνδυνη για τον οργανισμό εφόσον στερεί βασικές βιταμίνες και αποκλείει βασικές ομάδες τροφών. Το άτομο που την εφαρμόζει μπορεί να νιώσει ζαλάδες, ατονία, κούραση κ.α.
Στο πρώτο στάδιο παρουσιάζονται έντονες διάρροιες και μακροπρόθεσμα οδηγεί σε παχυσαρκία και νευρολογικές διαταραχές. Επίσης έχουν παρατηρηθεί και φαινόμενα όπως μελαγχολία, κατάθλιψη και μείωση της αυτοπεποίθησης.
Δίαιτα Άτκινς: Πρόκειται για την πιο διάσημη «χημική» δίαιτα, με εμπνευστή τον αμερικανό γιατρό Ρόμπερτ Άτκινς. Βασίζεται στη λογική ότι το συσσωρευμένο λίπος οφείλεται στην υπερέκκριση ινσουλίνης, που προέρχεται από την αυξημένη κατανάλωση τροφών πλούσιων σε υδατάνθρακες. Αντίθετα, όταν υπάρχει έλλειψη υδατανθράκων, ο οργανισμός αναγκάζεται να παράγει ουσίες που «κόβουν» την όρεξη (κετονοσώματα). Υπόσχεται απώλεια 4-6 κιλών την πρώτη εβδομάδα. Είναι δίαιτα υψηλή σε πρωτεΐνες και λιπαρά και ιδιαίτερα χαμηλή σε υδατάνθρακες και αποτελείται από δύο δεκαπενθήμερες φάσεις (η πρώτη πιο στερητική και η δεύτερη πιο ανεκτική).
Η συγκεκριμένη πρωτεϊνική δίαιτα, οδηγεί σε αφυδάτωση και ελάττωση της μυϊκής μάζας και όχι του λίπους, οπότε είναι εύκολο να πάρετε ξανά τα κιλά που χάσατε. Η μεγάλη κατανάλωση λίπους σχετίζεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων. Η έλλειψη υδατανθράκων προκαλεί παραγωγή τοξικών ουσιών και συμπτώματα όπως αίσθημα κόπωσης και ζάλη, ενώ μπορεί να υπάρξει και δυσκοιλιότητα, λόγω της χαμηλής πρόσληψης φυτικών ινών. Η μακροχρόνια εφαρμογής της μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση, καρδιαγγειακών παθήσεων, οστεοπόρωσης, πέτρας στα νεφρά, έλλειψης βιταμινών.
Δίαιτα βάση της ομάδας αίματος: Βασίζεται στη θεωρία ότι η ομάδα αίματος συνδέεται με την ευπάθεια σε διάφορες ασθένειες και την επιβράδυνση του μεταβολισμού. Ανάλογα με τον τύπο αίματος, υπάρχουν τροφές που είναι ή δεν είναι «συμβατές» με τον οργανισμό. Έτσι, για να χάσει κανείς βάρος, πρέπει να στερηθεί ορισμένες τροφές. Οι δίαιτες και για τις 4 ομάδες αίματος δίνουν λίγες θερμίδες, οπότε επιτυγχάνεται απώλεια βάρους επειδή το άτομο «ξοδεύει» περισσότερες θερμίδες από όσες λαμβάνει. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση στη δίαιτα αυτή και το θεωρητικό της υπόβαθρο είναι ατεκμηρίωτο. Η θεωρία των λεκτινών δεν υποστηρίζεται από καμία βιβλιογραφική αναφορά, ενώ και οι ίδιοι οι εισηγητές της δίαιτας δεν την υποστηρίζουν με κάποια μελέτη ή πείραμα. Βασικό αρνητικό της στοιχείο είναι ότι υπερκαταναλώνονται κάποιες τροφές, ενώ παραλείπονται ολόκληρες κατηγορίες τροφών (π.χ. γαλακτοκομικά), με αποτέλεσμα να στερείται ο οργανισμός ωφέλιμα συστατικά και να παρατηρηθεί έλλειψη βιταμινών.
Δίαιτα Scarsdale (Σκάρσντεϊλ): Είναι μια αρκετά στερητική δίαιτα, που εξαιρεί τα λίπη από τη διατροφή και αποβλέπει στο να καταναλώνει κανείς λίγες θερμίδες μέσα στην ημέρα. Διαρκεί περίπου 15 ημέρες. Απαγορεύεται η κατανάλωση λιπαρών τροφών και αλκοόλ, ενώ αποφεύγεται το αλάτι. Στις σαλάτες προτιμάται το ξίδι ή το λεμόνι και αποφεύγεται το λάδι. Το πρωινό (γκρέιπφρουτ και φρυγανιές ολικής άλεσης) και το σνακ (καρότο ή σέλινο) είναι καθημερινά τα ίδια.
Υπόσχεται απώλεια 4-5 κιλών σε 1 εβδομάδα. Περιορίζονται σημαντικά οι υδατάνθρακες, αλλά και τα λίπη, με αποτέλεσμα να στερείται κανείς τα πολύτιμα ακόρεστα λιπαρά (π.χ. τα μονοακόρεστα του ελαιόλαδου). Παράλληλα, μειώνεται και η δυνατότητα απορρόφησης των λιποδιαλυτών βιταμινών (A, D, E και K), ενώ υπάρχει και έλλειψη ασβεστίου, λόγω της απουσίας γάλακτος από τη διατροφή.
Δίαιτα South Beach: Πρόκειται για μια δίαιτα, της οποίας τις αρχές ενστερνίστηκε ακόμη και το πρώην προεδρικό ζεύγος των ΗΠΑ Κλίντον, με πρόσκαιρα αποτελέσματα. Πρόσφατα, το βιβλίο της South Beach Diet ξεπέρασε σε πωλήσεις, εκείνο του Atkins. Σύμφωνα με αυτή τη δίαιτα, διαχωρίζονται οι υδατάνθρακες σε «καλούς» που η κατανάλωσή τους επιτρέπεται και σε «κακούς» που απαγορεύονται. Ο διαχωρισμός των υδατανθράκων σε καλούς και κακούς δεν κρίνεται επιστημονικός και τα πιθανά αποτελέσματά της είναι υπό αμφισβήτηση.
Η δίαιτα αυτή, όπως και άλλες με χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων, μπορεί να φέρει πονοκεφάλους, ζάλη και αδυναμία. Τα άτομα που υποβάλλονται στη δοκιμασία της δίαιτας South Beach, παρατηρούν απώλεια βάρους μόνο κατά τις πρώτες εβδομάδες.
Η δίαιτα της Ζώνης: Βασίζεται στο σκεπτικό ότι η ισορροπημένη λήψη υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λίπους προτρέπει το σώμα να εκκρίνει ινσουλίνη σε ιδανικά επίπεδα. Όσο οι τιμές της ινσουλίνης διατηρούνται στα επιθυμητά ύψη, βρίσκονται μέσα στη «ζώνη». Ο εμπνευστής της δίαιτας Barry Sears ορίζει τη «ζώνη» ως την κατάσταση του μεταβολισμού, κατά την οποία το σώμα λειτουργεί στο μέγιστο των δυνατοτήτων του.Το διαιτολόγιο περιλαμβάνει 40% υδατάνθρακες, 30% πρωτεΐνες και 30% λίπος, ενώ προβλέπεται η τακτική πρόσληψη τροφής ανά 3-4 ώρες. Το πρόγραμμα χωρίζεται σε τρία στάδια: στο πρώτο σταματά κανείς να παίρνει βάρος, στο δεύτερο αρχίζει να χάνει βάρος και στο τελευταίο χάνει αρκετά κιλά. Η κυρίως δίαιτα διαρκεί 15 ημέρες, αλλά ο εμπνευστής της την προτείνει ως δια βίου διατροφή. Υπόσχεται απώλεια 2-4 κιλών την πρώτη εβδομάδα της κυρίως δίαιτας. Περιλαμβάνει λιγότερα λίπη και περισσότερους υδατάνθρακες από τη δίαιτα Άτκινς, αλλά παραμένει ελλιπής σε υδατάνθρακες, φυτικές ίνες, υδατοδιαλυτές βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Κάθε γεύμα χαρακτηρίζεται σχεδόν ισορροπημένο, ωστόσο, σύμφωνα με τις παγκόσμιες διαιτητικές συστάσεις, μια ισορροπημένη διατροφή πρέπει να καλύπτει το 10-15% της ημερήσιας ενέργειας σε πρωτεΐνες, το 50-60% σε υδατάνθρακες και το 30-40% σε λίπη. Η μεγάλη πρόσληψη πρωτεΐνης μειώνει το αίσθημα της πείνας, αλλά ταυτόχρονα προκαλεί αύξηση της ουρίας και του ουρικού οξέος, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στο συκώτι και στα νεφρά, ενώ η μακροχρόνια συστηματική κατανάλωση κρέατος επιβαρύνει την καρδιά.
Δίαιτες φόρμουλας: Βασίζεται στη χορήγηση έτοιμων σκευασμάτων σε μορφή σκόνης, που εμπεριέχουν σχεδόν όλα τα θρεπτικά συστατικά, με πολύ μικρή περιεκτικότητα σε λιπαρά και αποδίδουν σταθερή ποσότητα θερμίδων ανά μερίδα. Επιπλέον, τα «έτοιμα γεύματα» είναι πλούσια σε άπεπτες φυτικές ίνες, που προκαλούν γρήγορα κορεσμό. Οι πιο γνωστές δίαιτες φόρμουλας είναι η «Slimfast» και αυτή «του Cambridge». Στηρίζονται στην κατανάλωση έτοιμων «γευμάτων», που αντικαθιστούν ορισμένα ή όλα τα γεύματα της ημέρας. Ορισμένα από τα παρασκευάσματα αυτά μπορεί να τα βρει κανείς στα φαρμακεία και πρέπει να έχουν οπωσδήποτε την έγκριση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ). Το διατροφικό πρόγραμμα διαρκεί συνήθως 7-10 ημέρες και υπόσχεται απώλεια 5-6 κιλών την εβδομάδα.
Δίαιτα Hey: Ο dr. William Hey διαχωρίζει τα τρόφιμα ως προς τον τρόπο πέψης, σε όξινα, αλκαλικά και ουδέτερα, και τονίζει ότι οι κακοί συνδυασμοί τροφίμων μας παχαίνουν. Το διατροφικό σύστημα του δρ. William Hey απαγορεύει το συνδυασμό υδατανθράκων με πρωτεΐνες και προτείνει ξεχωριστά γεύματα για κάθε κατηγορία θρεπτικού συστατικού. Απαγορεύεται π.χ. να καταναλώνει κανείς κρέας μαζί με πατάτες ή μακαρόνια με κιμά. Επίσης, πρέπει να μεσολαβεί διάστημα 4-4,5 ωρών μεταξύ των γευμάτων. Τα τρόφιμα χωρίζονται σε υδατανθρακούχα, πρωτεϊνούχα, φρούτα και λαχανικά. Ο dr. Hey υποστηρίζει ότι μπορεί κανείς να υιοθετήσει το διατροφικό του πρόγραμμα δια βίου. Υπόσχεται απώλεια 3-5 κιλών την εβδομάδα. Είναι δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες και ταυτόχρονα αποκλείει τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τις έτοιμες τροφές. Παράλληλα, όμως, περιορίζεται η λήψη συγκεκριμένων τροφίμων (π.χ. γαλακτοκομικά), με αποτέλεσμα να προκαλούνται ελλείψεις σε βασικά θρεπτικά συστατικά. Η άποψη, πάντως, ότι υπάρχουν τρόφιμα «συμβατά» και «μη συμβατά» μεταξύ τους, είναι επιστημονικά αστήρικτη. Η δίαιτα Hey δημιουργεί, επίσης, την εσφαλμένη εντύπωση ότι μεγαλύτερη σημασία έχει ο συνδυασμός των τροφών, παρά η ποσότητα που καταναλώνουμε, οδηγώντας έτσι αρκετούς στην πολυφαγία. Μπορεί να ακολουθηθεί πάντως άφοβα από ενηλίκους, αλλά για μερικές ημέρες.